Antik Ankara Gezi Rotası (2. Bölüm)

Bu kısımda artık Hisar dediğimiz kale bölgesine giriyoruz. Bugün olduğu gibi geçmişte de Atpazarı semtinin dar sokakları çarşı olarak adlandırılan alış-veriş yerleriydi. Günümüzde bazı hanları, bedestenleri restore ederek kullanmaya devam ediyoruz. Sanıyorum bunlardan en ünlüleri 15. yüzyılda yapılan Mahmut Paşa Bedesteni ile Kurşunlu Han. Birbirine bitişik olan bu çarşılar günümüzde Anadolu Medeniyetler Müzesi'ni oluşturuyor.

Antik Ankara Gezi Rotası (2. Kısım)

St. Clemens Kilisesi'nin bulunduğu Çıkrıkçılar Yokuşu'ndan tırmanarak küçük bir ara sokaktan (Karaman Sokak) Anadolu Medeniyetler Müzesi'ne (AMM) geçiyoruz. Yaklaşık 195 bin eser bulunduran AMM Ankara'ya gelen birinin mutlaka görmesi gereken, Türkiye'de kendi alanınındaki en iyi müzedir, desek abartı olmaz. Zaten 1997 yılında Avrupa'nın en iyi müzesi, 1998 yılında da kendi alanında dünyanın en iyi 5 müzesinden biri seçilmiştir. Müzenin tarihi o çetin Kurtuluş Savaşı yıllarında Mustafa Kemal Atatürk'ün Hitit eserlerini sergilemek üzere bir müze kurdurma isteğiyle başlar. 1921 yılında kalenin içinde yer alan, bayrak direğinin bulunduğu, Akkale burcunda Asarı Atika(Eski Eserler) Müzesi kurulur. Toplanan eserler buraya fazla gelmeye başlayınca şimdiki müzenin bulunduğu han ve bedesten harabe haliyle satın alınır ve restore edilerek 1969 yılında Anadolu Medeniyetler Müzesi olarak yeni halini alır. Son restorasyon çalışması geçen ay biten müze artık çok daha modern, kendine yakışan bir görüntüye kavuştu. Ancak müzenin alt katında bulunan Çağlar Boyu Ankara Galerisi'nin restorasyon çalışmaları hala devam ediyor.

Anadolu Medeniyetler Müzesi

Öküz Rölyefi, Öküzini, Paleolitik Çağ

Mezar, Çatalhöyük

Müzede eserler doğal olarak kronolojik sırayla sergilenmekte. Bereketli Hilal gibi ilk tarımın, ilk yerleşik hayata geçişin başladığı topraklarda yaşadığımız için uygarlık tarihiyle ilgili dünya çapında eşsiz eserleri teşhir boyunca görüyoruz. Paleolitik(Yontma Taş) Çağ ile başlayan müze koleksiyonunda Karain, Beldibi gibi mağaralarda yaşamış insanların kullandığı araç-gereçlerin yanı sıra ilk yerleşik toplumların görülmeye başlandığı Neolitik(Cilalı Taş) çağda kurulmuş Çatalhöyük'e ait bir ev canlandırması ve duvar resimleri bulunmakta. İÖ 8. bin yıla kadar uzanan Çatalhöyük şehrinde günümüz şehircilik anlayışından farklı olarak evler birbirine bitişikti. Bundan dolayı evin girişi çatıda. Tek odalı olan bu evlerin ilginç bir diğer özelliği ise ölenlerin evin tabanına gömülmesi.

Çatalhöyük Evi, İÖ 8000

Boğa Avı, Çatalhöyük

Ana Tanrıça Kibele Heykeli, Çatalhöyük

Tanrıça Heykelleri

Ayrıca Çatalhöyük'ten ve Hacılar'dan çıkarılan tanrıça heykelciklerine değinmekte fayda var. Genelde ava giden erkek olduğu için kadın çevresini anlamaya ve keşfetmeye daha açık olmuş ve bunun sonucunda tarımı bulmuştur. Tarımı bulması ile kadın kutsal bir statü kazanmış bunun yanında bir de doğurganlığı düşünülünce ilk yerleşik toplumlar kadını tanrısallaştırmıştır. Toplumlar anaerkil olarak şekillenmiş ve baş tanrıları kadın olmuştur. Bundan dolayı o döneme ait kazılarda birçok tanrıça heykelleri çıkmıştır. Şahsi düşüncem ise "Anadolu" kelimesinin kökeni işte bu tanrıça kültünün yaygınlığından gelmesi. Ardından yine bu topraklarda -erkek- tanrı kültü doğanın sertliğinden ve kızgınlığından korkmuş insanlar tarafından üretildi. Çatalhöyük'te yapılmış Hasan Dağı'nın patlama anının bulunduğu duvar resmi bunun bir kanıtı.

Hasan Dağı patlaması ve dünyanın en eski şehir planı , Çatalhöyük

Güneş Kursu, Alacahöyük, İÖ 2500

Tarihler günümüze yaklaştıkça eser işlemeciliği yeteneği de gelişiyor, daha ayrıntılı şekiller ve daha ince, zor işlemeler yapılmaya başlanıyor. Eski Tunç çağına geldiğimizde birçok tanıdık figürü görmeye başlıyoruz. Özellikle Alacahöyük'te çıkarılan güneş kursu şekilleri şuan Ankara Üniversitesi'nin, Ankara Büyükşehir Belediyesi'nin amblemlerini oluşturuyor. Ayrıca Sıhhıye Meydanı'ndaki güneş kursu heykeli de Alacahöyük eserlerindendir. Güneş birçok inançta olduğu gibi sonsuzluğu ve evreni ifade ettiği için güneş kursu ölü gömme törenlerinde kullanılırmış. Evin içine gömülen ölüler Kalkolitik (Bakır-Taş) çağında evin dışına çıkmış, Eski Tunç çağında ise yanlarında birçok özel eşya da koyulmaya başlanmış.

Güneş Kursu, Alacahöyük, İÖ 2500

Sıhhiye Hitit Güneş Kursu Heykeli

Kalkolitik Çağ canlandırması

Çalparalar (Müzik Aleti)

Müzik Aleti

Anadolu'ya günümüz anlamıyla ticaretin ve yazının geldiği dönem Asur Ticaret Kolonileri Çağıdır (İÖ 1950-1750). Böylece özellikle Mezopotamya'dan Anadolu'ya birçok ticari ürün gelmeye, yeni pazarlar oluşmaya ve önemlisi yeni diller, çivi yazısı, mühürler girmeye başlamıştır. Çivi yazılı tabletler genelde ticari olmakla birlikte boşanma gibi sosyal belgeler de bulunmakta. Döneminin en önemli ticaret merkezi Kültepedir. Karum (bir nevi kervansaray) denen irili ufaklı birçok ticari merkez de Anadolu'ya yayılmıştır.

Borç Senedi

Boşanma Belgesi

Mühürler

Asur Ticaret Kolonileri ölü gömme

IV. Tuthalia'nın Mührü (AMM amblemi)

Burada karşımıza büyük bir vazo çıkıyor. Bu oldukça önemli, evlilik aşamalarının motifler halinde anlatıldığı Hitit İnandık Vazosu. İÖ 1750-1200 tarihlerinde hüküm sürmüş başkenti Hattuşa (Boğazköy) olan Hititler Anadolu medeniyetlerinin en önemlilerindendi. Heykel, anıt ve mimari açıdan oldukça gelişmiş olan Hititlerden günümüze birçok değerli eser ulaşmıştır. Müzenin orta kısmında da ortostat denen taş kabartmalar ve sfensklerdeki ustalıkları gözler önüne serilmiş.

İnandık Vazosu, Hitit, İÖ 17-12. yüzyıl

Tunç Tablet, Hitit, İÖ 17-12. yüzyıl

Hitit Fırtına Tanrısının boğaları Hurri ve Şerri

Darbuka, Hitit

Hitit eserleri

Masa, Frig, İÖ 1200-700

Hitit bölümünden sonra karşımıza göz alıcı ahşap işleme eserler yapmış olan Frig kısmına geçiyoruz (İÖ 1200-700). İşlemelere dikkatli bakınca desenlerin günümüzde de kullanıldığını fark edilir. Burada bulunan eserlerin çoğu Polatlı'ya 18 km uzaklıktaki Gordion'dan gelmekte. Balkanlardan gelen Frigler, Ankara merkezine ilk yerleşen topluluk olarak da ayrı bir öneme sahip. İlk yerleşim yerleri olarak iç kale ve Roma Hamamı çevresi seçilmiş. Ayrıca Ankara'nın birçok yerinde (Anıtkabir, Emek, Demetevler) tümülüsler (ayrı bir gezi yazısı konusu) bulunmakta.

Fibulalar

Midas'ın kafatası

Frig ahşapları, sol üstte şemsiye

Müzenin devamında Friglerle aynı dönem yaşayan başkentleri Van olan Urartulara ait bronz, seramik ve fildişi eserler bulunmakta. Özellikle Altıntepe'den çıkarılan fildişi eserleri eşsiz. 

Küvet, Urartu

Fildişi eserler, Urartu

Fildişi eserler, Urartu

Truva takıları ile Schliemann'ın eşi 

Truva Hazinesi, İÖ 2000

Buradan müzenin orta kısmında bulunan ortostat kısmına geçiyoruz. Burada Geç Hitit Dönemi'ne ait birçok kabartma eser bulunuyor. Ayrıca burada Uşak Arkeoloji Müzesi'nden 2005 yılında tarihi eser çalma konusunda uzman olan Almanlar tarafından çalınan denizatı biçimli altın broş da bulunuyor. Belli bir süreden sonra tekrar Uşak Arkeoloji Müzesi'ne gönderilecek olan Kanatlı Denizatı Broşu Lidya Kralı Krezüs'ün hazinesine ait. Bu tip eserlerin ne kadar önemli olduğunu gösteren bir bilgi daha vermek gerekirse daha önce Metropolitan Müzesi'nde bulunan bu altın broş 40 milyon dolar harcanarak 10 yıllık hukuk mücadelesi sonunda geri alınabilmişti. Bir başka hırsızlık eseri de 4500 yıllık Truva Hazinesi. Alman arkeolog Schliemann altın eserleri 1873 yılında Truva kentinde yaptığı kazı sonucu bulmuş ve çalmıştı. Karısının da bir dönem kullandığı eserler Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın girişimleri sonucu 140 yıl sonra Penn Müzesi (ABD) ile yapılan anlaşma sonucu vatanına geri döndü. Bu tür konularda aklıma hep bir söz gelir: "Bir vatanın sahibi olmanın yolu, o topraklarda yaşanmış tarihi olayları bilmek, doğmuş uygarlıkları tanımak ve sahip olmaktan geçer." (Mustafa Kemal Atatürk)

Truva Hazinesi, İÖ 2000

Kanatlı Denizatı Broşu, Uşak (Toztepe), İÖ 6. yüzyıl

Chimera

Kral Mutallu Heykeli, Geç Hitit

Sakçagözü Ortostatı, tepede güneş kursu, ortada hayat ağacı ve karşılıklı iki tanrısal figür

Anadolu Medeniyetler Müzesi Taş Eserler Salonu

Müzenin bahçesinde ise çeşitli mil taşları, mezar başlıkları bulunuyor. Hazır gelmişken hemen yukarıdaki, müdürlüğün bulunduğu, tarihi Kurşunlu Han'a bakmakta fayda var. (Müzenin alt katında bulunan Grek, Helenistik, Roma, Doğu Roma (Bizans), Selçuk ve Osmanlı eserleri hakkında bilgiler restorasyon bittikten sonra paylaşılacak.)

Müze girişi 15 TL. MüzeKart geçerli.

Müze her gün 08.30-19.00 arası açıktır.

Ankara Saat Kulesi

Kale Kapısı Sokak

Müzenin hemen yanındaki yokuşu takip edince Hisar Kapısı'na çıkılır. Kalenin iki büyük girişinden biri olan Hisar Kapısı'nın hemen çaprazında 9 metre boyunda, 1884 yılında yapılmış bir saat kulesi göze çarpar. Batılılaşma yolunda atılan adımlardan biri olan saat kuleleri tıpkı ilk ortaya çıktığı İtalya'daki gibi zamanı düzenli ve etkili kullanma gerekliliğinin bir simgesidir. Buradaki sokaklar Ankara'da en çok turist göreceğiniz, birbirinden ilginç ve kaliteli bakır, halı, tablo antik eşya bulabileceğiniz onlarca dükkanla dolu.

Hisar Kapısı

Kınacızade Konağı

Kapıdan geçtiğimizde Doğu Roma'nın 3. yüzyılda yerleştiği ve surlarını yaptığı "dış kale" kısmına girmiş oluruz. İlerleyip tekrar bir kapıdan (Zindan Kapısı) geçtiğimizde "iç kaleye" ulaşırız. Ayrıca 17. yüzyılda Osmanlılar tarafından yaptırılan dış surlar bugün yıkık durumda. Günümüz kalesinin tam olarak bir yapım tarihi yok. Çünkü şehre egemen olan tüm toplumlar birçok kere onarımdan geçirerek eklemeler yapmış. Birçok kalede olduğu gibi Ankara Kalesi'nde de gizli kaçış tünelleri bulunmakta. Kale içi yemek molası vermek için oldukça uygun bir yer. Önerim ise eğer ayaküstü yemek istiyorsanız Doğu Kale'ye girilen kapının, yani kalenin tepesine çıkıp manzaranın izlendiği yerin, hemen karşısındaki gözlemeci oldukça güzel. Bunun dışında tarihi bir konağın bahçesinde -veya içinde- oturup, nostaljik müzikler eşliğinde oldukça güzel bir yemek yemek istiyorsanız Kınacızade Konağı'nı tercih etmelisiniz. Konağın tarih severler için çok ilgi çekici bir yanı daha var: Halil İnalcık ayda bir bu konağa gelip öğrencileriyle çalışma yapıyormuş. Kişisel eşyalarının bulunduğu çalışma odasını da görebilirsiniz. 

Kale duvarından detay

Alaeddin Cami Minberi

Zindan Kapısı'ndan geçtiğinizde Ankara'nın en eski camisi olan Alaeddin Camii'yi görürsünüz. 1178 yılında yapılmış cami o kadar çok restore edilmiş ki ilk halinden eser kalmamış. Ancak minberindeki ahşap oymalar görülmeye değer. Buradan nihayet zirveye çıktığınızda mükemmel bir manzara sizi karşılıyor demek içimizden geçerdi ancak hakikaten Ankara'nın manzara oldukça kötü. Genelde puslu, Anıtkabir, Atakule gibi birkaç yapı dışında ilgi çekici bir şey olmayan, çorak arazinin ortasında bir şehir manzarası görüyorsunuz. Ankara'nın şehirleşme durumunu daha net görebilmek için kuzeydoğu tarafına(Anıtkabir'in zıttı) kesinlikle bakmalısınız. Yavaş yavaş azalsa da şehir merkezinin neredeyse yarısının gecekondulardan oluştuğunu buradan rahatlıkla görebilirsiniz.

Kaleden Anıtkabir

Kaleden Mamak, Altındağ, Akyurt gecekonduları(Kuzeydoğu tarafı)

Kaleden Çankaya

Kaleden Keçiören

Kaleden çıktığımızda -Hisar Kapısı'nın karşısında- Türkiye'nin ilk sanayi müzesi olan Çengel Han Rahmi M. Koç Müzesi bulunuyor. Burası da tıpkı AMM gibi 15. yüzyıldan kalma eski bir hanın restoresi sonucu hayat bulmuş. Girmeden önce ön yargıyla genelde "pek bir şey yoktur" ya da "sanayi müzesi sonuçta kasvetlidir" gibi düşünülse de fazlasıyla ilgi çekici ilginç bir müze. Aynı zamanda müze avlusu restoran. Burada oyuncaktan modele, gerçek otomobilden bisiklete, birebir boyutlarda çeşitli dükkan canlandırmalarına kadar birçok şey var. Müzede çok fazla görme şansı bulamayacağımız ilginç koleksiyonlar bulunuyor. Mesela 1 MB RAM'e sahip 1990 yapım Macintosh Ilsi, tüm zamanların en çok satan kişisel bilgisayarı Commodore 64, günümüzde yalnızca 15 adet kalan Edison Fonografı, uçak üreten fabrikalarımız kapatılıp traktör üretmeye başladığı zamanki ilk traktörlerden biri, Gürkan Genç'in Türkiye'den Güney Kore'ye gittiği (12.5 bin km) bisiklet, kadın doğum ve diş üniteleri ve belki de müzenin en ilgi çekici eseri fordizm denen bant üretim sisteminin, dolayısıyla kapitalizmin, en büyük simgelerinden biri olan 1918 yapım Ford Model T. Ayrıca müzenin alt katından çıkılan arka bahçesinde zirai ilaçlama uçağı da bulunmakta.

Müze girişi tam 6, öğrenci 3TL.
Hafta içi (Pazartesi kapalı): 10.00-17.00
Hafta sonu ve Bayram tatillerinde: 10.00-18.00 (1 Ekim-31 Mart), 10.00-19.00 (1 Nisan-30 Eylül)

Türkiye'nin ürettiği ilk traktörlerden biri

Eczane

Diş bölümü

Mustafa Kemal Atatürk'ün bazı kişisel eşyaları

29 Ekim 1923 Cumhuriyet'in ilanında kullanılan bayraklardan biri

Koyunpazarı Sokak

Müzeden çıktığınızda aşağı inen yol Koyunpazarı Sokak. Bu sokaklarda gezmeden önce başka bir yerden hediyelik eşya almamak gerekir. Birbirinden ilginç birçok el emeği göz nuru eser var. Ayrıca nostalji, Türk sineması, plak aşığı biriyseniz Gramofon Cafe'de bir çay molası vermelisiniz. Bu yokuştan inerken sağda 14. yüzyılda yapılmış Ahi Elvan Camii karşınıza çıkar. Bu tarihlerde yapılan diğer camilerde olduğu gibi bu camide de Selçuklu sanatının en mükemmel ahşap oyma minberlerinden birini görebilirsiniz. Ayrıca Roma döneminden kalan başlıkları olan ahşap sütunlar da camiye farklı bir hava katmış. Mustafa Kemal Atatürk'ün "Tarih sahifelerinin bana bir Cumhuriyet merkezi olarak tanıttığı Ankara’yı ilk defa geldiğim o gün gördüm ki, aradan geçen asırlara rağmen Ankara’da hala o cumhuriyet kabiliyeti devam ediyor…" diyerek kast ettiği cumhuriyet Ankara'da Moğol hakimiyetine üstün çıkarak Ahi Cumhuriyeti'ni kuran Ahilerdir.

Gramofon Cafe

Gramofon Cafe 

Ahi Elvan Camii Minberi

Ahi Elvan Camii

Can Sokak

Arslanhane Camii

Koyunpazarı Sokak'tan sola dönüp (Can Sokak'a) ilerlediğimizde kübik kaideli silindirik minaresiyle karşımıza -bence Ankara'nın en güzel camisi olan- Arslanhane (Ahi Şerafeddin) Camii çıkar. 1290 yılında yaptırılmış Selçuklu mimarisinin en güzel eserlerinden biri olan caminin inşaatında -tıpkı kaledeki ve diğer eski camilerdeki gibi- Roma-Bizans döneminden kalma sütunlar, altar (sunak) başlıkları, sütun başlıkları kullanılmış. İçeri girdiğimizde korinth başlıklı ahşap sütunlarla bizi karşılıyor. Selçuklu ahşap oymacılığının en güzel örneklerinden biri olan minber ve adeta bir şaheser olan çini mozaik ve alçıdan yapılmış mihrap kesinlikle görülmeli. Camideki en ilginç ayrıntı ise mihrabı taçlandıran alınlığın Şamanizmin bir yansıması olan soyut ejder motifli olmasıdır.

Arslanhane Camii

Arslanhane Camii Mihrabı

Arslanhane Camii Minberi

Arslanhane Camii Mihrap Alınlığı (Tepeliği)